İZ SÜRMEK
İnsanın doğayı tanıyabilmesi için iyi bir gözlemci olması
gereklidir.Medeniyet bizleri tekdüze bir yaşam içinde tutsak etmiştir.İnsanlar
kendi dert ve problemleri ile boğuşurken yanında duran bir kişiye,önünden her
gün geçtiği sokak ve caddelere dikkat etmemektedirler.Aynı cadde üzerinde
yıllardır asılı olan bir panoyu yıllar sonra farkedip bunun yeni konduğunu
zanneden nice insan vardır.Bu durum, bakıpta görmemekten kaynaklanmaktadır.
İzcilere birçok dikkat geliştirme programı uygulamıştık.Bu eğitimlerden birinde
bir oyunun amacı bir mekanda yanımızda duran tanımadığımız bir insanın mesleğini
tahmin etme oyunuydu.İzciler o kişiyi belli etmeden ve rahatsızlık vermeden
incelerler ve bir sonuç çıkarmaya uğraşırlardı. Kıyafeti ,Ayakkabıları,Elleri
(Yapılan mesleklerin bir çoğunu ellerden anlamak mümkündür.Bir İngiltere
seyahatimde havaalanı kontrol görevlisinin insanların ellerini incelediklerini
farketmiştim.)Saç ve sakalları o kişi hakkında bir çok ipucu verir. Bu
uygulamada izcilerin iyi gözlemci olmaları ve çevrelerine dikkat etmeleri
öğretilirdi.Yine benzer bir çalışmada izcilerin bir bina içinde okları takip
ederek bir odaya toplanmaları sağlandıktan sonra,izcilere tek tek sorular
yöneltirdik.Bu sorularda o odaya gelinceye kadar kaç basamak çıktıkları,kaç kere
sağa veya sola döndükleri,girdikleri odanın kapısında herhangi bir tabela olup
olmadığı varsa ne yazılı olduğu,girdikleri odanın kaç penceresi olduğu gibi
dikkati geliştiren uygulamalar yapardık.Tüm İstanbul'u kapsayan ve ildeki
izcilerin belli sayıda gruplar halindeki katıldığı büyük yarışmalarda her izci
grubuna İstanbul'dan çekilmiş fotoğraflar dağıtarak belli bir süre içinde o yeri
bulmalarını isterdik.
Dikkat geliştirme uygulamalarında Kim's Game isimli
çalışmada önemli bir yer tutar.Bu uygulamada eğitim alan kişinin önüne üstü
örtülü olan 20 değişik obje konur.Örtü açılır ve 1 dakika beklenir ve tekrar
üstü kapatılır.Öğrenciden bu 20 objeyi tanımlanması istenir.Bu çalışmalarda
objelerinin konduğu arka plan değiştirilerek uygulama zorlaştırılır.Çalışmalar
ilerledikçe öğrencilerden objelerin konumları,renkleri,üzerlerinde yazı varsa ne
yazdığı?,bir anahtarın renginden-markasına-diş sayısına kadar farklı bilgileri
bu bir dakika içinde gözlenmesi istenir.
Tüm bu uygulamalardaki amaç,
insanların yanlızca doğada değil şehirde de duyularını kullanmasını ve
keskinleştirmesini öğretmektir.Çevresine veya yaptığı bir işe konsantre
olmayı,dikkatini bir noktaya toplamayı öğrenmemiz hayatımızın her safhasında
bize gereklidir.Okulumuzda,çalışma hayatımızda bize en gerekli olan bu eğitimi
almamız gelişimimiz açısından çok önemlidir.
İz sürme, doğadaki yaşamını
sürdürmekte olan bir kişi için çok gerekli bir beceridir.Arazinin şekli ne
olursa olsun,ister kumlu,ister toprak oradan geçmiş bir canlı mutlaka bir izini
bırakmıştır.Belli bir eğitimi almış yetişmiş bir kişi yeterli derecede konsantre
olduğu taktirde,izini sürdüğü canlının iri veya zayıf olduğunu,yorgun veya
dinlenmiş,dişi veya erkek,ağırlık taşıyıp taşımadığını,rahat veya endişeli
olduğunu,yaralı veya sağlıklı olduğunu izlerinden anlaması mümkündür.
İz
sürmeyi yanlızca doğada hayatta kalma,bir av hayvanını takip etme olarak
algılamak yanlıştır.Doğada gezilere giden birçok insan
kaybolmaktadır.Kaybolduğunda bir insanın yeri ancak izi izlenerek bulunabilir.
Şehirde ve doğada dikkati geliştirmek için yapacağımız çalışmalar sayesinde
iz sürmeyi öğrenmemiz kolaylaşacaktır.Bu bölümde izciler ile yaptığımız
çalışmaları anlatmamdaki gaye, tanıdığım birçok izcinin çok iyi iz sürdüğünü ve
bu yeteneklerinin aldıkları eğitim sonucu olduğunu bilmemden
kaynaklanmaktadır.Yukarıda anlattığım gibi dikkatini şehirde odaklamayı öğrenen
izcilere doğada ilk olarak belli renkte küçük kağıt parçalarını takip etmeyi
öğretiyorduk.Kolay görülebilmesi için bu kağıtlar beyaz renkte
şeçilirdi.Eğitimin daha sonraki safhalarında beyazdan daha koyu renklere
geçilirdi.Eğitimde önden giden bir kişi bu kağıtları belli bir rotada ve
aralıkta bırakır,arkadan takip eden ana gruptakilerin nereye gittiğini
bilmedikleri öndeki kişiyi bulmaları ve bu kağıtları takip edip toplayarak o
kişiyi peşinden takip etmesi istenirdi.Oyun sonunda en fazla kağıdı bulup
toplayan izci ödüllendirilirdi.Eğer grup daha önce tespit edilmiş ve
bilmedikleri noktaya kağıt takip ederek ulaşmışsa veya öndeki kişiyi
yakalamışlarsa eğitim başarılı geçmiş kabul edilirdi.Başka bir gün eğitimin
ikinci safhasında bırakılan kağıtlar arasındaki mesafe artırılır,iş
zorlaştırılırdı.İz sürenler iki kağıt arasındaki boşluğu yerdeki izleri
inceleyerek kapatmaya çalışırlardı.Üçüncü safhada kağıt bırakılmaz sık konulan
teknik iz işaretleri olarak adlandırdığımız işaretleri koyardık.Bu işaretler
doğada bulacağımız odun,taş parçalarını çeşitli şekilde üstüste veya yanyana
konmasıyla oluşturulurdu.Otluk alanlarda bir demet otun beraberce koparmadan
uçlarından düğümlenmesi,bir ağacın gövdesine konan bir işaret giden kişinin
oradan geçtiğini anlamamızı sağlardı.Uzun süren bu eğitimler sonucunda iz
sürenlerin gözlemleri keskinleşir,doğada olmaması gereken işaretleri(üç küçük
taşın üstüste durması gibi)bulurlardı.Bu eğitimlerde net olan bir ayak izinin
alçı kalıbı alınır.Sonraki oda çalışmalarında bu iz kalıbı incelenerek aslı ile
karşılaştırılırdı.Zaman içinde mevsimlere göre izlerin kuruma,bozulma
dağılmaları gözlenir,izin yaşı saptanmaya çalışılırdı.
Günümüzde birçok
gelişmiş ülkede resmi olarak kurulmuş arama ve kurtarma timlerinin aldıkları
eğitimler arasında başta gelen iz sürme eğitimi ,özel kuruluşlarca arzu edenlere
hafta sonu kursları şeklinde verilmektedir.Bu yazıda uzun ve sabır isteyen bir
çalışmayı gerektiren iz sürme tekniklerini,hayvan izlerini tanımayı,izin yaşının
tanımlanmasındaki etkenleri özetleyerek anlatmaya çalışacağım.Unutulmaması
gereken bu eğitimlerin doğada uygulanmadıkça öğrenilmesinin imkansız olduğu
gerçeğidir.
365 Gün adlı anı-romanda Vietnamdaki Amerikan askerlerinin
cöngüldeki yaşamı anlatılmaktadır.
"_Mesele bir takım şeyleri bilmekte
değil,bir takım duygulara sahip olmakta.Tıpkı izleme hareketında olduğu gibi.Bir
cöngül içinde yapayanlız kaldığınız taktirde,kendi güçlerinizden başka bir
dayanağınız olmadığı zaman,bu duygular ve sezgilerden başka yardımcınız var
mıdır?Başka tek bir kişi yoktur size yardım edecek.Eğer bu duygu ve sezgi
güçlerinizi iyi kullanırsanız,bir iz bulabilirsiniz.Onların sadece kaç kişi
olduklarını,ne dereceye kadar ileri gidebileceklerini,karahgahlarının yakında
olup olmadığını,ellerinde hangi silahlar bulunduğunu tahmin edebilirsiniz.
_Yürüyüş sırasında mola verdikleri zaman silahlarının yerde bıraktığı
izlerden,ne tip silahlar taşıdıklarını anlayabilirsiniz.Ayak İzlerini
inceleyerek,zinde insanlar olarak mı,yorgun ve bitkin insanlar mı olduklarını
anlıyabilirsin,çünkü yorgun ve bitkin insanlar ayaklarını süreyerek
yürürler.Şuraya buraya attıkları şeyler size ip ucu verir.Eğer bir konaklama
üssüne yakınsalar yiyeceklerin tamamını bitirmeden fırlatıp atarlar.Eğer
ağaçların dalları omuz hizasından kırılmışsa,silahlarını ellerinde dik tutarak
geçmişlerdir.Yani hücuma maruz kalabileceklerini düşünerek geçmişlerdir.Eğer
ağaç dalları hiç kırıl mamışsa,sılahlarını ellerinde gevşek gevşek sallayarak
geçmişlerdir. 365 gün sayfa 312 ".
Ormanda geceleyen bir kişinin
izlerini okumak.
a-Tüfek
izi,yağ,dipçik izi b-İzmaritler c-Hamak ipi izi d-Çöpler f-Ocağın izleri
g-Oturan kişinin ağaçta ve çimde bıraktığı izler h-Çantanın izi e-Tulumun
otlardaki izi
Dikkati
toplamak,kişileri teşhis etmek,insanları tanımlamak ve çeşitli eğitimlerde
kullanmak için aşağıda insan tanımı için örnekler yer almaktadır.
Tanımlamaları
bu kalıplara uydurarak yapılan çalışmalarda herkesin anlıyabileceği temel
kalıplar oluşturulmuş olur.Tarif edilen kişiyi zihinde canlandırmak
kolaylaşır.
Doğada
konan teknik iz işaretlerinden birkaç örnek
İz
sürme tüm duyuların devrede olduğu,dikkatin yoğunlaştığı ve sürülen izin sahibi
ile telepatik ilişkinin kurulduğu bir olaydır.İz sürende izlenen hayvan veya
insanın izlendiğini bildiği düşüncesi hakim olursa,bir müddet beklemesinde yarar
vardır.İşaretleri iki gruba ayırabiliriz.
Birinci gruptaki izler yere
doğrudan bırakılan izlerdir.Hayvan veya insan ayakizi gibi.İkinci grup izler
ezilmiş kırılmış dallar ve bitkiler,farklı yöne yatmış bitkiler,ters dönmüş
yapraklar ,üzerlerinden çiğin silindiği yaprak ve bitkiler,yer değiştirmiş
taşlar(Yer değiştiren yaprak ve taşların daha koyu olan ve nemli olan altlarının
ters dönmesi neticesinde renk farklılığı oluşur)Ayaklardan dere kenarına taşınan
su ve çamur,bulanmış dere suyu,hayvan tüy ve kürkleri gibi.
İz sürmede
ince ve hafif bir çubuk taşımak gereklidir.Bu çubuk sayesinde bir sonraki izin
yerini tespit etmek kolaylaşır.
İzin
incelenmesi.
Çubuk
yardımıyla bir sonraki izi arama.
İzleri
zemindeki çimenin ve otların yatmasından anlıyabiliriz.
İzin
iyi okunabilmesi için izi görmek gerekir.İzi eniyi görmek için izi,güneşle
aramıza almak gerekir.Güneşin eğik olduğu sabah ve ikindi saatleri gölgelerin
uzun olduğu saatler en iyi saatlerdir.
Çıplak
ayaklı insan ayak izi topuk ve ön tarafta yer alan taban ve az belirgin
parmakların izlerinden oluşur.Farkı anlamak için izin boyuna ve başparmağın
küçük parmaklar ile yaptığı açıya bakmak gerekir.
Ayakkabı
çıplak insan veya tüylü tavşan ayağına kıyasla keskin işaret bıraktığından
izlenmesi daha kolaydır.Kadın ayak izleri erkeklere kıyasla daha küçüktür.Ayrıca
kadınlar ayaklarını daha içe basıp yürürler ve ayak uçları dışa dönüktür.
İzin
zeminde bıraktığı izi ölçerken dikkat etmemiz gereken husus izin gerçek boyunun
ölçülmesidir.
Hayvan
izleri hayvandan hayvana değişiklik arzeder.Temel olarak şu standartları belli
hayvan grubu için kabul edebiliriz.
Yürüyen
hayvanın adım boyu böyle ölçülür.
Hayvanların
dört ayağı olması nedeniyle insana göre adımlarının modeli farklıdır.Bu fark
hayvanın hızıyla değişir.İzlerden hayvanın hızını anlamamız mümkündür.
Hızla
beraber değişen izlere dikkat edin.
Koşan
bir insanın izlerini yürüyen bir insandan farklı kılan izleri şöyle
sıralıyabiliriz.Ayak izlerinde kaymalar artar,iz derinleşir,tabanın izi hakim
olur,ayaklar daha fazla dışa dönük olur,zemine ve bitkilere verilen hasar
çoğalır.Yük taşıyan insanın adımları kısalır,yumuşak zeminde izler daha
derinleşir.Bir çok hayvanın iz modeli değişiktir.
Hayvanın
erkek veya dişi olduğu izlerden anlaşılabilir.
Hayvanların
izleri
Geyik
ve izinin modeli
Dağ
keçisi ve iz modeli
Yabani
koyun ve iz modeli
Yabani
domuz ve iz modeli
Kurt
ve iz modeli
Ayı
ve izi
Tilki
ve izi
Yabani
tavşan ve izi
Sincap
ve izi
Hayvan
dışkıları ve tanımları